Beton jest idealnym materiałem do zrobienia fundamentów domu, nieporównanie lepszym od cegły ceramicznej, której jeszcze sto lat temu używano do tego celu. Żeby jednak betonowe ławy, stopy i płyty fundamentowe były mocne i trwałe, przy ich wykonywaniu musi być spełnionych kilka podstawowych warunków. Beton użyty do zrobienia fundamentów powinien być wytworzony z pełnowartościowych składników, a więc przede wszystkim z pewnego cementu z cementowni, naturalnego lub łamanego żwiru, niezanieczyszczonego piasku oraz czystej wody. Wszystkie składniki muszą być oczywiście wymieszane w odpowiednich proporcjach i w taki sposób, by zaczyn z cementu i wody dokładnie otoczył kruszywo. Nie można jednak tego robić zbyt długo, by nie doszło do rozwarstwienia (rozsegregowania) mieszanki betonowej. Beton przygotowany z naturalnego kruszywa nazywany jest zwykłym, ale w rzeczywistości jest on niezwykle trwały, wytrzymały na ściskanie i odporny na zmienne warunki atmosferyczne. Do wykonania fundamentów stosuje się przeważnie beton towarowy, czyli przygotowany w wytwórni. Jest to podyktowane tym, że duże jego ilości trzeba ułożyć w krótkim czasie. Przy zastosowaniu betonu towarowego to producent dba, by mieszanka została przygotowana z pełnowartościowych składników i dostarczona na budowę w dobrej kondycji (Fot. 1). Żadna szanująca się wytwórnia betonu nie zaryzykuje na przykład użycia do jego produkcji cementu z podejrzanego źródła. Beton szczelny Fundament jest elementem domu zagłębionym w gruncie, a przez to bardzo narażonym na zawilgocenie wodami opadowymi i gruntowymi. Dobrze więc, żeby – niezależnie od zastosowania izolacji przeciwwilgociowych – był on szczególnie odporny na wodę. Zwykły beton, stosowany do wykonania na przykład stropów, schodów lub słupów jest materiałem przepuszczalnym dla wody. W trakcie jego wiązania powstają bowiem maleńkie kanaliki, którymi jest w stanie migrować woda. Można jednak sprawić, by taki beton stał się wodoszczelny. Wystarczy go tylko odpowiednio zaprojektować i przygotować. Beton będzie wodoszczelny, gdy do przygotowania mieszanki zostanie odpowiednio dobrane kruszywo oraz zachowany właściwy stosunek ilości wody zarobowej do cementu (w/c). Poszczególne frakcje żwiru i piasku muszą być dodane do betoniarki w takich proporcjach, by w betonie było jak najmniej wolnych przestrzeni. Mówiąc w uproszczeniu trzeba tak dobrać kruszywo o różnym uziarnieniu, by przestrzenie między większymi kamykami, wypełniły się średnimi, a te niewielkie, które jeszcze pozostaną – grubym i średnim piaskiem. Dopiero tak dobrane kruszywo może zostać połączone zaczynem cementowym, czyli mieszaniną cementu i wody. Dla uzyskania betonu szczelnego ważne są jednak proporcje tych dwóch składników – stosunek ilości wody do ilości cementu nie powinien przekraczać wartości 0,55. Taki warunek spełnia na przykład mieszanina, składająca się z jednej część wody i dwóch części cementu (oczywiście tylko wtedy, gdy jest to cement o pewnej jakości). Tak mała ilość wody w betonie szczelnym jest ważna, gdyż to jej nadmiar powoduje – podczas wiązania betonu – powstawanie kanalików kapilarnych, które później mogą wypełniać się wodą. Dla szczelności betonu korzystne jest też, żeby przygotowana mieszanka miała konsystencję plastyczną lub średnioplastyczną. Spełnić te wszystkie wymagania można tylko wtedy, gdy beton szczelny przygotowywany jest w wytwórni – na małej budowie nie ma bowiem do tego odpowiednich warunków. Dla inwestorów ważne jest jednak, że taki szczelny beton kosztuje u producenta jedynie około 5% więcej niż zwykły. To niewiele, jeśli weźmiemy pod uwagę, że za ten dodatkowy wydatek mamy fundamenty, które nie tylko są bardzo trwałe, ale też same z siebie odporne na wilgoć, a także na wodę pod ciśnieniem. Dla porządku dodajmy jeszcze, że beton będzie szczelny, jeśli przywieziona na budowę mieszanka zostanie ułożona w deskowaniu warstwami, najlepiej bez przerw roboczych. Każda z nich musi być staranie zagęszczona mechanicznie, najlepiej za pomocą wibratorów wgłębnych. W żadnym razie nie mogą pozostać w ławach, płytach czy ścianach fundamentowych „raki”, czyli pęcherze powietrza o nieregularnym kształcie. W pierwszym okresie po zabetonowaniu, trzeba też chronić beton przed zbyt szybkim wysychaniem oraz wysokimi i niskimi temperaturami. W deskowaniu czy w wykopie Ławy fundamentowe. Można je wykonać w deskowaniu lub – jeśli pozwalają na to warunki gruntowe – bezpośrednio w wykopie (Fot. 2). Niestety, ten drugi sposób jest wciąż najbardziej popularny na małych budowach. Szkoda, ponieważ tylko betonując ławy fundamentowe w deskowaniu mamy gwarancję, że one same będą miały wymiary zgodne z projektem. Także beton, z którego są zrobione, będzie miał odpowiednią jakość i trwałość. Będzie on też dobrze chronił przed korozją podłużne zbrojenie ław, które zabezpiecza ściany domu przed zarysowaniem, spowodowanym nierównomiernym osiadaniem gruntu pod budynkiem. Gdy warunki gruntowe pozwalają wykonać wykopy o pionowych ścianach, można – dla oszczędności (nie potrzeba deskowania, mniejsze są roboty ziemne) – zdecydować się na zrobienie ław fundamentowych bezpośrednio w gruncie. Zadbajmy jednak oto, żeby zrobić to dobrze. Wyłóżmy wykopy arkuszami folii budowalnej, a jej brzegi – wywinięte na krawędzie – przyciśnijmy deskami. Taka folia nie dopuści do mieszania się świeżej mieszanki z gruntem, a także do odsysania z niej zaczynu cementowego, przez co beton stałby się porowaty i na pewno nie ochroniłby przed korozją podłużnego zbrojenia ław. Natomiast deski, ułożone na krawędzi wykopów, chronią przed przypadkowym osunięciem się gruntu, gdy ktoś przez nieuwagę postawi stopę zbyt blisko. Dzięki temu nie trzeba będzie usuwać z wykopu betonu zanieczyszczonego piaskiem lub gliną. Uwaga! Pamiętajmy, że ławy z betonu szczelnego da się zrobić jedynie w deskowaniu, a jeśli bezpośrednio w wykopie – to tylko wtedy, gdy wyłożony jest folią. Ściany fundamentowe. Wykonuje się je w Polsce najczęściej z bloczków betonowych, murowanych na zaprawie cementowej (Fot. 3). Zdecydowanie jednak lepszym rozwiązaniem jest zrobienie takich ścian z betonu układanego w deskowaniu (Fot. 4). Jeśli do tego byłby to szczelny beton, to mielibyśmy ściany fundamentowe o gładkich powierzchniach, które same z siebie są odporne na wilgoć. Koszt wykonania ścian fundamentowych w deskowaniu nie jest wcale taki duży, jeśli tylko wykonawca dysponuje formami powtarzalnymi (inwentaryzowanymi). Szczególnie jeśli uwzględnimy to, że powierzchnie ścian z betonowych bloczków trzeba przez wykonaniem izolacji przeciwwilgociowej „wyrapować”, czyli wyrównać zaprawą cementową. To oznacza dodatkowy koszt (materiał i robocizna), którego nie ma przy gładkich ścianach robionych w deskowaniu. Płyty fundamentowe. Wszystkich opisanych wcześniej problemów nie ma przy wykonywaniu płyt fundamentowych, na których coraz częściej stawia się u nas domy murowane. Przy czym nie chodzi tylko o to, że są one zagłębione w gruncie stosunkowo płytko. Najważniejsze, że ten rodzaj fundamentu wykonuje się na ociepleniu z płyt z polistyrenu ekstrudowanego, które skutecznie oddzielają beton od wilgoci gruntowej. Rada: do zrobienia fundamentów swojego domu użyjmy betonu – najlepiej szczelnego – z wytwórni, która ma dobrą opinię. Jeśli zamierzamy beton robić na budowie – co, biorąc pod uwagę, że w krótkim czasie potrzeba go bardzo dużo, nie jest decyzją rozsądną (także pod względem finansowym) – użyjmy do jego przygotowania tylko pewnego cementu z cementowni! Materiał promocyjny Stowarzyszenie Producentów Cementu Zobacz film Z czego wykonać fundamenty domu?